Archipelag CIAM. Listy Heleny Syrkus

Archipelag CIAM. Listy Heleny Syrkus to tytuł naszego wtorkowego spotkania oraz książki pod redakcją Aleksandry Kędziorek, Katarzyny Uchowicz i Mai Wirkus, wydanej w marcu 2019 roku.
Publikacja stanowi zarówno punkt wyjścia, jak i punkt odniesienia dla opowieści o parze warszawskich architektów - Helenie i Szymonie Syrkusach, małżeństwie o fascynujących, ale także pełnych nieoczywistych zwrotów, kontrowersyjnych biografiach.

Helena Syrkus jest w tej opowieści postacią pierwszoplanową, to bowiem ona przede wszystkim prowadziła korespondencję z międzynarodowym środowiskiem architektów, skupionych wokół Międzynarodowych Kongresów Architektury Nowoczesnej, określanych jako CIAM od francuskiej nazwy organizacji (congrès international d’architecture moderne).

Tytułowy archipelag w metaforyczny sposób nawiązuje do sieci rozsianych po świecie twórców – odbiorców i nadawców listów – oraz ich osobistych i zawodowych historii, których wspólnym mianownikiem okazała się być architektura.
„W tych trudnych czasach najlepsze, co mamy to sieć przyjaciół rozsianych po tej targanej wstrząsami planecie” – pocieszał w jednym z listów Helenę i Szymona Syrkusów Walter Gropius.
W korespondencji jak w soczewce ogniskuje się skomplikowana i dynamiczna historia XX wieku oraz napięcia, które dotknęły także środowisko architektoniczne takie jak m.in. antysemityzm lat 30., II wojna światowa czy wprowadzenie socrealizmu.

Helena Syrkus, która równie często sięgała po przybory kreślarskie, co po maszynę do pisania, pozostaje jedną z lepiej rozpoznawanych projektantek w historii polskiej architektury. Jednym z kluczy do jej kontrowersyjnej biografii są listy do związanych z Bauhausem Waltera i Ise Gropiusów, holenderskiego urbanisty Cornelisa van Eesterena i jego żony Friedy Fluck czy generalnego sekretarza CIAM Sigfrieda Giediona, któremu skarżyła się na jednej z kart:
„Śnią mi się góry nienapisanych listów”.

Syrkusowie byli Żydami, awangardystami i lewicowcami. Trudne połączenie na tamte czasy. Wydział Architektury Politechniki Warszawskiej właśnie wprowadzał getto ławkowe. Żydów wyrzucono z SARP-u. Na kilka miesięcy przed wojną polskie państwo zdążyło ich jeszcze pozbawić prawa wykonywania zawodu.
„Teraz i my zaczynamy interesować się geografią w praktyce” – pisała Helena w 1935 roku. Gdy Syrkusowie zdecydowali się na emigrację, Bauhaus już nie istniał. Walter Gropius wyjechał z Niemiec. Początkowo pracował w Londynie, potem dotarł do Ameryki, gdzie objął katedrę na Harvardzie. Interweniował, zabiegał, pisał w sprawie swoich polskich współpracowników. Jeszcze w 1940 r. zagraniczni koledzy chcieli wyciągnąć Syrkusów z okupowanej Warszawy. Próbowali zdobyć dla nich włoską wizę i jakieś magiczne papiery z Santo Domingo. Nie udało się.

W 1943 r. Niemcy aresztowali Szymona. W obozach koncentracyjnych spędził prawie trzy lata. Helena została schwytana w Krakowie. Już w 1945 r. oboje pracowali w Biurze Odbudowy Stolicy.

Dla osób zainteresowanych twórczością Heleny i Szymona Syrkusów, bohaterami polskiej sceny architektonicznej okresu międzywojennego, spotkanie będzie doskonałym źródłem informacji na temat historii architektury. Dla innych – intrygującym obrazem postaci targanej wichrami historii.

Zapraszamy na spotkanie z Katarzyna Uchowicz z Instytutu Sztuki Polskiej Akademii Nauk, historyczką sztuki i badaczką architektury XX wieku.
Nasz Gość przygotowuje doktorat dotyczący twórczości architekta Bohdana Lacherta. Prowadzi wykłady poświęcone historii i teorii architektury oraz planowaniu przestrzennemu XX wieku na wydziale Architektury Wnętrz warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych oraz studiach podyplomowych Instytutu Sztuki Polskiej Akademii Nauk.
Kuratorka wystawy "Awers/rewers. Architekt Bohdan Lachert" prezentowanej w Muzeum Architektury we Wrocławiu.
Organizuje spacery architektoniczne.

Wtorek /9 lipca / godz. 19:30
Klubokawiarnia KEN54 (al.Komisji Edukacji Narodowej 54, lok U-1, Metro-Natolin)
Wstęp wolny
Do zobaczenia!

Na zdjęciu: Serock 1956 rok, wizyta Conelisa van Eesterena i Friedy Fluck

To wydarzenie już minęło.
Sprawdź nadchodzące wydarzenia w dzielnicy Ursynów lub w kategoriach: spotkanie wykład