Słowem o musicalu | Jak przetłumaczyć musical

🎶 Zapraszamy na wykład Daniela Wyszogrodzkiego - autora przekładów wielu popularnych musicali, m.in.: „Koty”, „Upiór w operze”, „Les Misérables”, „Mamma Mia!”, „Sweeney Todd”, „Tootsie". 🎶

🗓 Instytut Teatralny zaprasza 12 października o godz. 18:00 na wykład z cyklu „Słowem o musicalu” zatytułowany „Jak przetłumaczyć musical”. Wykład poprowadzi Daniel Wyszogrodzki. Wstęp wolny.

🎼 ✍️ Tłumacz musicali musi zmierzyć się z ograniczeniami nieznanymi większości tłumaczy literackich. Przede wszystkim obowiązuje go nienaruszalna partytura - jest to wyraźnie określone w umowie licencyjnej. To oznacza, że nie może dodać ani odjąć ani jednej nuty. Oczywiście nie wchodzi w grę transakcentacja. Większość musicali tłumaczymy z angielskiego, gdzie słowa są krótkie, frazy zwarte, zaś akcenty padają na ostatnie sylaby - wszystko to sprawia, że dopasowanie polszczyzny do muzyki skomponowanej w innych częściach świata jest bardzo trudne, czasami wydaje się niemożliwe. Tłumacz nie zna jednak tego pojęcia - wszystko co trzeba przetłumaczyć, można przetłumaczyć, pozostaje kwestia zgodności z oryginałem. I tutaj pod nasze nogi rzucana jest kolejna translatorska kłoda - wiele agencji teatralnych wymaga przedstawienie tzw. tłumaczeń zwrotnych. I to w tabelkach! Tak więc tłumacz jest kontrolowany, patrzy się mu na ręce. czasami trzeba negocjować zasadność polskiego tekstu z osobami, które polskim nie władają.

Ale to nas nie zniechęca, bowiem tłumaczenie musicali przynosi liczne gratyfikacje. Praca ze wspaniałym materiałem muzycznym, różnorodnym, zawsze innym. Ogromne urozmaicenie tematyczne - od baśni Disneya („Alladyn”), po wielką literaturę europejską („Les Miserables” według Hugo, czy „Oliver!” według Dickensa). W swoim dorobku mam poezje literackiego Noblisty - to według wierszy T.S. Eliota powstał musical „Koty”. Tłumaczyłem komedie („Producenci”) i dramaty („Doktor Żywago”).

Osobnym wyzwaniem jest humor w dialogach albo stylizacje językowe - jednego i drugiego pełno jest w „Tańcu wampirów”. To naprawdę fascynująca dziedzina translatoryki, a największą nagrodą dla tłumacza są owacje na stojąco po przedstawieniu premierowym. Co prawda publiczność oklaskuje artystów, ale tłumacz - człowiek cienia - w kulisach uśmiecha się pod nosem i nie czeka na pochwały. Tajemnica tego zawodu: kiedy tłumaczenie jest dobre, nikt o nim nie mówi.
͟ ͟ ͟ ͟ ͟ ͟ ͟ ͟ ͟ ͟ ͟ ͟ ͟ ͟ ͟ ͟ ͟

👤 Daniel Wyszogrodzki
Wykładowca Akademii Teatralnej w Warszawie. Tłumacz i autor, dziennikarz muzyczny. Doktor nauk humanistycznych. Przygotował przekłady wielu popularnych musicali, m.in. „Koty”, „Upiór w operze”, „Les Misérables”, „Mamma Mia!” (Teatr Muzyczny Roma), „Oliver!”, „Producenci”, „Sweeney Todd”, „Tootsie” (Teatr Rozrywki w Chorzowie), „Gorączka sobotniej nocy”, „Something Rotten” (Teatr Muzyczny w Gdyni), „Doktor Żywago”, „West Side Story” (Opera i Filharmonia Podlaska), „Pretty Woman”, „Złap mnie jeśli potrafisz” (Teatr Muzyczny w Łodzi). Napisał słowa piosenek do musicali „Pora jeziora” (Filharmonia Warmińsko-Mazurska, 2021) oraz „Kopernik” (Opera Krakowska, 2023) z librettem Ałbeny Grabowskiej i muzyką Tomasza Szymusia. Jego popularna książka biograficzna „Satysfakcja – The Rolling Stones” doczekała się sześciu wydań. Jest także autorem poetyckich przekładów książek Leonarda Cohena („Księga miłosierdzia”, „Księga tęsknoty”, „Płomień”), pierwszej polskojęzycznej historii musicalu „Ale musicale!” (Marginesy, 2018 i 2023) oraz autobiograficznej powieści inicjacyjnej „Plac Leńskiego” (Marginesy, 2021). Pełni funkcję kuratora muzycznego Teatru Starego w Lublinie, jest także członkiem kapituły Teatralnej Nagrody Muzycznej im. Jana Kiepury. Prowadzi autorską audycję muzyczną „Godzina satysfakcji” w Radio 357.
͟ ͟ ͟ ͟ ͟ ͟ ͟ ͟ ͟ ͟ ͟ ͟ ͟ ͟

ℹ O cyklu
Teatr musicalowy w Polsce cieszy się ogromnym zainteresowaniem setek tysięcy widzów. Kolejne premiery biją rekordy frekwencyjne, rozwija się „turystyka musicalowa”. Twórcy nie sięgają wyłącznie po znane broadwayowskie formaty – coraz śmielej inspirują się klasyką polskiej literatury, przyczyniając się tym samym do upowszechniania i popularyzacji polskiej kultury. Co roku polskie teatry przygotowują 20 premier, co przy ogromnym nakładzie środków niezbędnych przy produkcji spektaklu musicalowego pokazuje, jak intensywnie rozwija się życie musicalowe w Polsce. Jednocześnie mamy świadomość, że wiedza na temat tej dziedziny teatru jest wśród polskich widzów nikła i fragmentaryczna.

Instytut Teatralny proponuje w roku 2023 cykl wykładów o teorii, historii i współczesności musicalu w Polsce i na świecie. Do współpracy zaprosiliśmy ekspertów w tej dziedzinie – artystów, teatrologów, literaturoznawców i muzykologów.

Wykłady będą nagrywane i publikowane na naszej stronie internetowej oraz kanale YouTube, tworząc na przyszłość swego rodzaju kompendium wiedzy na temat musicalu.
Zobacz dotychczasowe wykłady na kanale YouTube Instytutu Teatralnego lub posłuchaj ich na podcaście.

To wydarzenie już minęło.
Sprawdź nadchodzące wydarzenia w dzielnicy Śródmieście lub w kategoriach: wykład