MIĘDZY NAMI MÓWIĄC. Festiwal spraw polsko-niemieckich I Edycja #2

MIĘDZY NAMI MÓWIĄC.
FESTIWAL SPRAW POLSKO-NIEMIECKICH
Weekend literatury, pamięci i przyszłości.
Edycja #2

21-23 listopada 2025
Big Book Cafe MDM
ul. Koszykowa 34/50
Warszawa

Big Book Cafe MDM po raz drugi zaprasza na trzy dni sąsiedzkich rozmów, debat i adaptacji na scenie literackiej.
Program jest inspirowany wybitnymi powieściami, książkami historycznymi i publicystyką.
Gośćmi programu będą politolodzy, historycy, autorzy i badacze literatury z Polski, Niemiec oraz Wielkiej Brytanii.

**** Program ****

PIĄTEK, 21 listopada
19.00
Duży Teatr: „Prima sort”

Aktorskie czytanie performatywne.

Adaptacja autobiograficznej powieści Waltera Kempowskiego w tłumaczeniu Małgorzaty Gralińskiej (Wydawnictwo ArtRage).
Obraz codziennego życia niemieckich mieszczan w mieście Rostock w czasach rządów Hitlera i doniosłe pytanie: kto w Niemczech ponosił winę za faszyzm i pożogę wojny?

Przejmująca, choć niewolna od sarkazmu opowieść o dorastaniu w czasach brunatnej dyktatury, kiedy przemoc była na porządku dziennym. O rodzinie, która próbuje zachować pozory normalnego życia i wierność zasadom. Ale czy milczenie i bierność nie oznaczają przyzwolenia na wszechobecne zło?

Reżyseria i adaptacja: Filip Płuciennik, Julia Rzemek.
Występują: Kamila Brodacka, Karol Osentowski, Michał Pawlik.
Muzyka: Dominik Strycharski.

---
SOBOTA, 22 listopada
16.00
Wspólne sprawy. Czym żyją i Polacy, i Niemcy.

Gwałtowne tektoniczne przesunięcia w ładzie globalnym i długie cienie historii, która nie chce przeminąć.
Na co reagujemy podobnie, co nas różni?

Wyjaśniają i dyskutują z publicznością: prof. Marek Cichocki z Collegium Civitas i dr Anna Kwiatkowska z Ośrodka Studiów Wschodnich, twórcy podkastu „Niemcy w Ruinie?”

Prowadzi: Paulina Wilk.

Jak Polska i Niemcy postrzegają gwałtowne zmiany w polityce międzynarodowej, których obecnie doświadczamy? Gdzie i dlaczego reagujemy podobnie, a w jakich obszarach reakcja naszych państw i społeczeństw jest diametralnie różna. Co z tego wynika dla relacji między krajami?

Tektoniczne przetasowania to nie nagłówki, a realne zmiany reguł. Tylko w ostatnich latach objawiły się: agresja Rosji, wojna
w Ukrainie, niepewność co do długoterminowej roli USA, przejście z globalizacji efektywności do geoekonomii bezpieczeństwa, energetyczne odcięcie Europy od Rosji, strategiczny „de-risking” wobec Chin, nowa fala polityk przemysłowych w UE oraz nowa presja migracyjno-demograficzna. Do tego doszedł skok technologiczny, który zderza się z powolnością instytucji i wymusza nowe europejskie standardy regulacyjne.

Z drugiej strony działa na nas także historia, która nie chce przeminąć. Dlaczego w stosunkach polsko-niemieckich wciąż wracają tematy archiwalne: II wojna światowa, odpowiedzialność, zadośćuczynienie, „wypędzenia”? Czy wyzwania migracyjne, demograficzne, ale też przetasowania sceny politycznej obu krajów coś mogą w tych utartych wątkach zmienić? Czy historia to tylko nasza przeszłość czy raczej żywy fundament tożsamości, języka polityki i tego, jak dziś myślimy o sobie, o Europie i naszym bezpieczeństwie?

18.00
Demokracja liberalna. To koniec?

Gdzie leżą przyczyny bieżącego kryzysu, czy demokracja liberalna sama stworzyła własnych wrogów, a dziś doświadcza wstrząsów, które wynikają z sukcesów lat 90. i zakończenia zimnej wojny w Europie Środkowej? Jak wielkie wyzwania dla demokracji tkwią
w jej konstrukcji, regułach i instytucjach, a na ile jej atrakcyjność leży w samej warstwie opowieści i komunikacji? Czy uda się wydostać przekaz demokratyczny z narożnika szybkich mediów, w których populizm zabija niuanse? Czy w przyszłości będziemy jeszcze pragnąć i potrzebować demokracji?

Dyskutują:
prof. Philip Manow, politolog z Uniwersytetu w Siegen, autor książki „Under Observation” wydanej nakładem Instytutu Zachodniego, oraz prof. Barbara Brodzińska-Mirowska, politolożka i badaczka komunikacji z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika
w Toruniu.

Pyta: Michał Sutowski.

---
NIEDZIELA, 23 listopada
16.00
Tacy zwyczajni ludzie. Wielka historia w małym mieście

Julia Boyd, brytyjska historyczka dziejów III Rzeszy pomaga zrozumieć, jak władza nazistów wpłynęła na codzienność mieszkańców niemieckiej prowincji. W książce „Miasteczko w Trzeciej Rzeszy. Jak nazizm zmienił życie zwykłych ludzi” w przekładzie Anny Dzierzgowskiej (Wydawnictwo PORT) na przykładzie stu lat historii Oberstdorfu, niewielkiego uzdrowiska położonego w górach Bawarii, ukazała przemiany społeczne Niemców, ich postawy i wybory. Od lat bada ślady zapisane w pamiętnikach, listach
i wspomnieniach. Co pozostaje, gdy wielka historia przetoczy się przez małe życia dentystów, burmistrzów, rolników i uczennic? Sprawdzamy, jaką panoramę wyborów oraz zachowań ujawniają archiwa społeczne sprzed stu lat.

Pyta: Michał Wójcik.

18.00
Duży Teatr: „Wszystko na darmo”

Aktorskie czytanie performatywne. Adaptacja ostatniej, wybitnej powieści Waltera Kempowskiego w tłumaczeniu Małgorzaty Gralińskiej (Wydawnictwo ArtRage).

Prowincjonalny majątek w Prusach Wschodnich jako sceneria końca świata, czyli schyłek II wojny światowej i załamanie frontu wschodniego widziane z perspektywy niemieckich cywilów. Zostać czy uciekać, stawiać opór czy chować głowę w piasek? Banalna codzienność podupadających elit w zderzeniu z wojenną pożogą. Elegijna opowieść o materialnej i moralnej klęsce wojennej Niemców oraz przegląd postaw i zachowań w obliczu dziejowej katastrofy, przedstawiony bez moralizowania, patosu
i sentymentalizmu.

Reżyseria i adaptacja: Joanna Tudek, Anna Król.
Występują: Arkadiusz Brykalski, Aleksandra Hamkało, Marta Malikowska.
Muzyka: Barbara Zach.

19.00
Archiwa wspomnień. Co pamiętają Niemcy?

Rozmowa inspirowana twórczością Waltera Kempowskiego, wielkiego pisarza, ale także kronikarza losów ludności niemieckiej
w XX w. O mechanizmach pamięci zbiorowej, kolekcjonowaniu świadectw i toczących się wciąż między pokoleniami rozliczeniach
i sporach wokół odpowiedzialności za faszyzm i wojnę.

Dyskutują: Małgorzata Gralińska, tłumaczka książek autora oraz dr Stephan Lesker, znawca jego dorobku i literaturoznawca
z Uniwersytetu w Rostocku.

Prowadzi: Bartosz Kamiński.

Wstęp na wszystkie wydarzenia jest wolny.
Debaty odbywają się z transmisją on-line na Facebooku Big Book Cafe.
Spektakle odbywają się stacjonarnie, zapraszamy do osobistego udziału.

Chcesz lepiej rozumieć Niemców, odczuć atmosferę wydarzeń historycznych, zadać pytania o to, ile nas łączy i dzieli albo wziąć udział w rozmowach o przyszłości naszej części świata? Zapraszamy osoby zaciekawione wydarzeniami międzynarodowymi, książkami non-fiction, literaturą piękną, historią i teatrem. Łączymy powieści z myślą polityczną, a sztukę z badaniami nad przeszłością. Żeby lepiej zrozumieć, czym żyjemy dziś po obu stronach granicy.

W weekend 21-23 listopada w Warszawie badacze oraz twórcy z Niemiec i Polski spotkają się, by rozmawiać o tym, w jaki sposób historia kształtuje naszą teraźniejszość, a także jaką historię piszemy dziś dla następnych pokoleń.

W tym roku spoglądamy w lustra pamięci, do książek działających niczym archiwum wspomnień zwykłych ludzi, grup społecznych
i całych narodów. Co chcemy pamiętać, jak historia łączy się z polityką i jak wspomnienia zmieniają się z czasem.
Sprawdzamy, dlaczego Polacy i Niemcy nadal potrzebują konfrontować się z minionymi wydarzeniami i jak literatura pomaga budować prawdę o historii.

Pytamy badaczy, jakie warstwy wiedzy wyłaniają się po latach z archiwów, listów i dzienników, szczególnie gdy odwagę zaglądać do nich mają nowe pokolenia. Spróbujemy uchwycić przyczyny aktualnego rozchwiania demokracji liberalnej w Niemczech
i Polsce, wyświetlimy okoliczności jej narodzin i zastanowimy się, czy demokratyczna opowieść ma jeszcze szansę ekscytować
i pochłaniać wyobraźnię ludzi w przyszłości.

Organizator:
Fundacja „Kultura nie boli”
Partnerzy:
Fundacja Współpracy Polsko-Niemieckiej,
Miasto Stołeczne Warszawa,
Instytut Zachodni,
Wydawnictwo ArtRage,
Wydawnictwo PORT.

**** GOŚCIE FESTIWALU ****

Julia Boyd
Brytyjska historyczka i pisarka, specjalizująca się w historii III Rzeszy oraz dziejach Europy w XX wieku. Autorka cenionych publikacji, w tym bestsellerowej książki „Wakacje w Trzeciej Rzeszy: Świadectwa z podróży do hitlerowskich Niemiec”, która opiera się na relacjach zagranicznych turystów odwiedzających Niemcy przed i podczas II wojny światowej. Znana ze szczegółowych badań nad wspomnieniami, pamiętnikami i listami zwykłych ludzi, pomaga zrozumieć życie codzienne i atmosferę panującą
w nazistowskich Niemczech. Jej prace wyróżniają się bogatym wykorzystaniem źródeł i wnikliwą analizą społeczną.
To mistrzyni mikrohistorii i skupienia na ludzkich doświadczeniach.

Phlip Manow
Profesor Uniwersytetu w Siegen, politolog, badacz międzynarodowej ekonomii politycznej, zajmował się m.in. nierównościami, wpływem koncepcji Welfare State na polityki ekonomiczne w państwach zaawansowanych gospodarczo, aktualnie przygląda się przyszłości demokracji, bada także indywidualne kariery polityczne i systemy partyjne państw Europy.

Barbara Brodzińska-Mirowska
Doktorka habilitowana nauk społecznych, profesorka Uniwersytetu im. Mikołaja Kopernika w Toruniu. Bada politykę, komunikację polityczną i public relations, analizuje media. Autorka i współredaktorka publikacji dotyczących marketingu politycznego, komunikowania permanentnego, reputacji politycznej i kwestii związanych z profesjonalizacją procesu komunikacji politycznej oraz nowych mediów.

Marek Cichocki
Profesor zwyczajny nauk społecznych i politycznych. Wykłada w Collegium Civitas oraz w Katedrze Cywilizacji Europejskiej Kolegium Europejskiego. Od 2004 r. jest dyrektorem Centrum Europejskiego w Natolinie oraz redaktorem naczelnym czasopisma „New Europe. Natolin Review”. W latach 2007–2010 był Doradcą Prezydenta RP. Autor wielu książek, esejów, artykułów i rozpraw
z zakresu historii i stosunków międzynarodowych.

Anna Kwiatkowska
Pracuje w Ośrodku Studiów Wschodnich od 2005 r., założycielka i kierowniczka Zespołu Niemiec i Europy Północnej.
Wcześniej główna specjalistka w Departamencie Współpracy Międzynarodowej MSWiA, gdzie specjalizowała się w stosunkach polsko-niemieckich, współpracy transgranicznej. Studiowała arabistykę w Taszkiencie, ukończyła lingwistykę stosowaną na Uniwersytecie Wiedeńskim. Doktor nauk społecznych w zakresie nauk o polityce.

Małgorzata Gralińska
Absolwentka filologii germańskiej na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza oraz Szkoły Tłumaczy i Języków Obcych UAM. Tłumaczka literatury niemieckojęzycznej. Na język polski przełożyła książki Waltera Kempowskiego, Marlen Haushofer, Gregora von Rezzoriego, Oty Filipa, Sašy Stanišicia, Jaroslava Rudiša, Vereny Keßler. Laureatka Literackiej Nagrody Europy Środkowej Angelus za przekład „Skąd” Sašy Stanišicia (2023). Członkini Stowarzyszenia Tłumaczy Literatury.

Stephan Lesker
Niemiecki literaturoznawca, absolwent i doktor Uniwersytetu w Rostocku, związany z tą uczelnią jako wykładowca.
Główny obszar jego zainteresowań to literatura niemiecka XX wieku ze szczególnym uwzględnieniem teorii narracji i napięć między autobiografią a fikcją literacką. Współpracuje z Archiwum Kempowskiego w Rostocku i jest jednym z redaktorów wydawanego przez tę instytucję rocznika poświęconego recepcji dzieł pisarza.