Indeks słów zakazanych. Prawica / Lewica

Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie i Instytut Kultury Polskiej UW zapraszają na czwarte spotkanie w cyklu "Indeks słów zakazanych", rozmówcami Pawła Dobrosielskiego będą Jakub Dymek i Magdalena Gawin.

Doktryna – wedle Michela Foucaulta – to jedna z procedur kontroli debaty publicznej, która dokonuje podwójnego ujarzmienia. Podporządkowuje bowiem podmioty mówiące dyskursom, natomiast dyskursy – co najmniej wirtualnym grupom mówiących jednostek. Z jednej strony zatem doktryna przyporządkowuje ludzi do pewnych narracji, zabraniając im innych, a z drugiej – za pomocą pewnych treści i sposobów mówienia łączy w grupy ludzi, którzy w innym przypadku mieliby ze sobą niewiele wspólnego. W ten sposób – argumentuje francuski filozof – doktryna unieważnia zarówno podmioty mówiące, jak i same wypowiedzi. Podmioty – ponieważ jako przypisane do doktryny zostają skazane na uprzednio już wyznaczone sposoby mówienia. Wypowiedzi zaś, ponieważ stanowią one z tej perspektywy wyłącznie instrumentalną manifestację uprzedniej przynależności.

Wydaje się, że w polskiej debacie publicznej takie etykiety jak „lewica” i „prawica” (wraz z odpowiadającymi im inwektywami, takimi jak prawak, kuc i moher czy lewak, leming i komuch) funkcjonują na zasadzie doktrynalnej. Dokonując akcesu – lub zostając zapisani – do jednej z tych grup, mających zresztą swój rodowód w rewolucji francuskiej, zostajemy zmuszeni do wyznawania i głoszenia gotowego zestawu poglądów, związanych zarówno z kwestiami światopoglądowymi, jak i gospodarczymi. Co więcej, w polskim życiu publicznym te pojęcia znaczą coś zupełnie innego niż w krajach zachodnich, za to ich znaczenie jako instrumentu retorycznego wydaje się większe niż gdziekolwiek indziej w demokratycznym świecie.

Łukasz Drozdza, autor książki "Lewactwo. Historia polskiej lewicy radykalnej", przekonuje, że pojęcie „lewaka” nie ma żadnej mocy opisowej, a jedynie obrażającą. Tą samą etykietą określa się bowiem Baracka Obamę, papieża Franciszka czy Jarosława Kaczyńskiego. Co więcej, słowo to podlegało ewolucji od początku XX wieku i w różnych kontekstach społeczno-politycznych oznaczało różne postawy; zapewne podobnie sprawa przedstawia się z antynomicznym „prawakiem". Z drugiej strony, amerykański psycholog społeczny Jonathan Haid twierdzi, że pomiędzy cechami osobowymi a preferencjami politycznymi istnieje istotna korelacja, związana na przykład z otwartością na nowe doświadczenia. Za jedną z głównych różnic pomiędzy „prawicą” a „lewicą” uznaje podejście do istnienia uniwersalnej prawdy moralnej.

Czy te wartościujące etykiety mają jeszcze sens w życiu politycznym XXI wieku? Czy musimy wyznawać całościowy światopogląd, do którego odnosimy poszczególne kwestie, czy możemy umawiać się technokratycznie na załatwianie konkretnych problemów? Czy ucieczka w doktrynę nie stanowi przypadkiem wygodnej pozycji, która nie wymaga autorefleksji i krytycznego myślenia?

Między innymi na te pytania Paweł Dobrosielski będzie starał się znaleźć odpowiedź wspólnie ze swoimi gośćmi Magdaleną Gawin i Jakubem Dymkiem podczas czwartego spotkania z cyklu „Indeks słów zakazanych”.

To wydarzenie już minęło.
Sprawdź nadchodzące wydarzenia w dzielnicy Śródmieście lub w kategoriach: spotkanie wykład